Η ιδέα είναι απλή. Αν αποθηκεύσουμε σε έναν υπολογιστή τα λεξιλόγια δύο γλωσσών και τις αντιστοιχίες μεταξύ τους, τους γραμματικούς και τους συντακτικούς κανόνες αυτών των γλωσσών, θα μπορούμε να τον προγραμματίσουμε με τέτοιο τρόπο ώστε όταν του δίνουμε ως είσοδο μία πρόταση, μία παράγραφο ή ένα βιβλίο στην μία γλώσσα, να μας το επιστρέφει στην άλλη.
Η ιδέα είναι επίσης λογική γιατί οι υπολογιστές φαίνονται ιδανικοί για τέτοιου είδους εργασίες. Μπορούν να κρατούν στην μνήμη τους τεράστιο όγκο δεδομένων και αν προγραμματιστούν σωστά, να παράγουν πάντοτε το σωστό αποτέλεσμα, γρηγορότερα, φθηνότερα και με μεγαλύτερη συνέπεια σε σχέση με έναν άνθρωπο.
Πολύ λογικά λοιπόν προκύπτει το ερώτημα του τίτλου, γύρω από το οποίο γίνεται μία μεγάλη και ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με την ανθρώπινη μετάφραση και τα συστήματα αυτόματης μετάφρασης.
Η ιδέα που αναφέραμε στην αρχή δεν είναι καινούρια. Οι πρώτες αναφορές σε ένα αυτόματο σύστημα που θα μεταφράζει χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση γίνονται σε κείμενα του 17ου αιώνα. Οι πρώτες υλοποιήσεις ήρθαν γύρω στο 1950, λίγο μετά την δημιουργία των πρώτων υπολογιστών. Τα αποτελέσματα τους, επιεικώς μέτρια. Όμως αυτό ήταν αρκετό ώστε να δημιουργηθούν ελπίδες και να αποφασιστεί η συνέχιση της έρευνας και της εξέλιξής τους.
Από τότε, η Μηχανική Μετάφραση ή AI Μετάφραση (Machine Translation – ο όρος που δημιουργήθηκε για τη μετάφραση που δεν απαιτεί τη συμβολή κάποιου ανθρώπου) έχει βελτιωθεί σημαντικά. Και όχι μόνο έχει βελτιωθεί, αλλά πλέον είναι διαθέσιμη σε όλους, εύκολα και δωρεάν, με εργαλεία όπως το Google Translate. Τα αποτελέσματά της, ενώ μερικές φορές αγγίζουν το άριστο, άλλες φορές είναι απογοητευτικά. Κάποιοι πιστεύουν ότι αρκεί η περαιτέρω εξέλιξη αυτών των συστημάτων για να μπορούν να παράγουν σταθερά καλό αποτέλεσμα και άρα να μπορέσουν κάποτε να αντικαταστήσουν τους ανθρώπινους μεταφραστές.
Υπάρχει, όμως, πληθώρα λόγων που στηρίζει την αντίθετη άποψη.
Μηχανική Μετάφραση vs Ανθρώπινη μετάφραση
Κατ’ αρχήν, η μετάφραση δεν είναι αμφιμονοσήμαντη διεργασία. Για κάθε λέξη ή φράση μίας γλώσσας, μπορεί να υπάρχουν πολλές πιθανές μεταφράσεις ανάλογα με την ερμηνεία της. Για παράδειγμα, για το αγγλικό ρήμα «run», ο Peter Gilliver, λεξικογράφος του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης, έχει καταγράψει 645 διαφορετικές ερμηνείες και ενώ είναι πάρα πολύ εύκολο για έναν υπολογιστή να τις «θυμάται» όλες, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποφασίσει ποια από όλες να μεταφράσει. Αντίθετα, ένας ανθρώπινος μεταφραστής, ενώ είναι αδύνατο να θυμάται απ’ έξω και τις 645 ερμηνείες, μπορεί συνήθως να καταλάβει ποια μετάφραση είναι η καταλληλότερη από τα συμφραζόμενα. Άλλες φορές, είναι αδύνατο ακόμα και για έναν ανθρώπινο μεταφραστή να αποφασίσει ποια από τις πιθανές έννοιες έχει κάποια λέξη ή φράση και πρέπει να επικοινωνήσει με τον συγγραφέα καθώς αυτός είναι ο μόνος που μπορεί να ξεκαθαρίσει ποιο είναι το επιθυμητό νόημα.
Η επικοινωνία μεταξύ μεταφραστή και συγγραφέα, μπορεί να κριθεί απαραίτητη και σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, όταν ο μεταφραστής δει κάτι που θεωρήσει ότι ίσως είναι λάθος. Δεν μιλάμε φυσικά για απλά ορθογραφικά ή τυπογραφικά λάθη που μπορεί να ανιχνεύσει και ένα αυτόματο σύστημα, αλλά για λάθη νοήματος που ένας μηχανικός μεταφραστής δεν θα καταλάβαινε ποτέ.
Επιπλέον, η σωστή μετάφραση δεν είναι μόνο η σωστή απόδοση των νοημάτων σε μία άλλη γλώσσα. Η μετάφραση λογοτεχνικών κειμένων, για παράδειγμα, απαιτεί την διατήρηση της αισθητικής αξίας τους και στην καινούρια γλώσσα. Η μετάφραση μίας διαφημιστικής καμπάνιας πάλι, απαιτεί τη σωστή απόδοση των αρχικών νοημάτων, προσαρμοσμένα, ταυτόχρονα, σε ένα διαφορετικό κοινό. Η αισθητική αξία, ο τόνος της γλώσσας, ο ρυθμός ενός κειμένου, είναι έννοιες που ένα μηχανικό σύστημα αδυνατεί να αντιληφθεί.
Άλλες πάλι φορές, υπάρχουν χωρικοί περιορισμοί που επιβάλλουν μικρές παρεκκλίσεις από το αρχικό νόημα προκειμένου το τελικό κείμενο να έχει το επιθυμητό μέγεθος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κριτική ικανότητα του μεταφραστή είναι απαραίτητη.
Παραγγείλτε Online την επικυρωμένη μετάφραση των εγγράφων σας. Βρείτε μεταφραστικές υπηρεσίες σε περισσότερες από 40 γλώσσες. Ανεβάστε ή επικολλήστε το κείμενο σας κ' ένας επαγγελματίας μεταφραστής θα ξεκινήσει άμεσα την μετάφραση. Online κοστολόγηση μετάφρασης
Βελτίωση ναι μεν αλλά…
Ακόμα, όλες οι ομιλούμενες γλώσσες του κόσμου, εξελίσσονται και αλλάζουν καθημερινά. Όχι μόνο νέοι ιδιωματισμοί, που πιθανώς θα μπορούσαν να δίνονται ως ενημερώσεις στα αυτόματα συστήματα, αλλά και αυθόρμητα λογοπαίγνια γεννιούνται καθημερινά και η μετάφρασή τους απαιτεί δημιουργικότητα ή και αίσθηση του χιούμορ από την πλευρά του μεταφραστή.
Τέλος, πέρα από τον γραπτό λόγο, υπάρχει η ανάγκη μετάφρασης ή διερμηνείας του προφορικού λόγου και εκεί τα μηχανικά συστήματα παρουσιάζουν τεράστιες δυσκολίες καθώς η κατανόησή της ανθρώπινης ομιλίας από τις μηχανές βρίσκεται ακόμα σε πολύ χαμηλό επίπεδο.
Φαίνεται λοιπόν πως, για μια σειρά από λόγους, οι ανθρώπινοι μεταφραστές δεν κινδυνεύουν να καταστούν περιττοί, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, από τους μηχανικούς «συναδέλφους» τους.
Προς το παρόν και για το προσεχές μέλλον, η τεχνολογία θα περιορίζεται σε υποστηρικτικό ρόλο στη δουλειά των μεταφραστών με εξειδικευμένα γλωσσικά εργαλεία/προγράμματα (εφαρμογές επεξεργασίας κειμένου, βάσεις δεδομένων ορολογίας κ.α.) για αυτό που ονομάζεται Μετάφραση με Ηλεκτρονική Υποστήριξη (ΜΗΥ – Computer Assisted Translation/CAT).
Άρα τελικά, η σύντομη απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι πως η αντικατάσταση της ανθρώπινης μετάφρασης από την τεχνολογία φαντάζει σήμερα αδύνατη.